Eind mei verschijnt de rijk geïllustreerde publicatie ‘De stem van het volk’, bij de gelijknamige tentoonstelling bij het RHCVV.

De meeste archiefstukken zijn openbaar vanaf het moment dat ze bij een archiefdienst terechtkomen. Een klein aantal stukken wordt in openbaarheid beperkt omdat ze gevoelige informatie bevatten die schadelijk kan zijn wanneer ze volledig openbaar gemaakt worden. Deze openbaarheidsbeperking is altijd tijdelijk. Jaarlijks worden er op 1 januari archiefstukken openbaar waarvan de beperking met de jaarwisseling is afgelopen.

Vanaf het eerste moment dat onze studiezaal in het nieuwe jaar geopend is, dinsdag 3 januari, zijn deze stukken voor iedere geïnteresseerde in te zien. Voor de stamboomonderzoeker bieden de openbaar geworden akten van de burgerlijke stand en kerkelijke doop-, trouw-, en begraafboeken nuttige informatie. De geboorteakten en doopinschrijvingen van 1922, huwelijksakten en -bevestigingen uit 1947 en overlijdensakten en begraafinschrijvingen uit 1972 zijn openbaar geworden.

Ook voor onderzoekers van de Tweede Wereldoorlog biedt 2023 een schat aan informatie. Zo worden er veel dossiers over de nasleep van de Tweede Wereldoorlog openbaar. Bijvoorbeeld over het herkrijgen van het Nederlanderschap, dat sommige Nederlanders verloren door tijdens de oorlog in vreemde krijgsdienst te treden. Dat gebeurde dan vaak door dienst te nemen in het Duitse leger. Daarnaast worden er stukken openbaar over de opsporing en berechting van burgers die tijdens de Duitse bezetting ‘fout’ waren geweest, zogenaamde ‘politieke delinquenten’. Ook het ambtenarenapparaat werd na de oorlog doorgelicht op medewerkers die zich te toeschietelijk hadden opgesteld tegenover de Duitsers. Over deze ‘zuivering van het gemeentepersoneel’ worden eveneens stukken openbaar.

Voor kerkarchieven worden vaak andere openbaarheidstermijnen aangehouden dan voor overheidsarchieven. Over het algemeen worden stukken uit kerkarchieven na 50 jaar openbaar. Daarom zijn nu allerlei archiefdocumenten uit 1972 vrij in te zien voor eenieder. Bijvoorbeeld over de beroeping van predikanten, de wijziging van statuten van stichtingen, agenda’s, notulen en financiële stukken. Maar ook minder voor de hand liggende stukken, zoals een inventaris van kunstvoorwerpen, behoort tot de openbaar geworden stukken.

Onze senior collectiebeheerder Wouter van Dijk gaf vanochtend op Radio M Utrecht een interview over Openbaarheidsdag waarin hij ook vertelde wat voor soort archief er bij ons per 1 januari openbaar is geworden. Luister hier het interview terug.

Om een indruk te geven vind je hieronder een greep uit de lijst van op 1 januari 2023 openbaar geworden archiefstukken:

• Toegang 1037 Gemeente Mijdrecht, (1900) 1941-1960 (1988), inv.nr. 269
  Stukken betreffende het herkrijgen van het Nederlanderschap, 1948, 1953, 1954, 1956 en 1960.
• Toegang 1034 Gemeente Maartensdijk, 1926-1957, inv.nr. 458
  Stukken betreffende de Politieke Opsporingsdienst en politieke delinquenten, 1945 – 1947.
• Toegang 1040 Gemeente Nigtevecht, (1938) 1943-1988 (2000), inv.nr. 561
  Stukken betreffende maatregelen tegen politieke delinquenten, 1945-1947.
• Toegang 1045 Gemeente Vinkeveen en Waverveen, 1936-1970, inv.nr. 2000
  Stukken betreffende verstrekte inlichtingen over gezinnen aan de "S.S.-Fürsorgeführer für die besetzten Niederländischen Gebiete" te 's-Gravenhage, 1941.
• Toegang 1011 Gemeente Abcoude, (1826) 1941-1990 (2013), inv.nr. 583
  Stukken betreffende de zuivering van het gemeentepersoneel, 1945-1947.
• Toegang 1070 Gereformeerde kerk te Abcoude, 1906-1988, inv.nr. 21
  Stukken betreffende de beroeping van predikanten, 1914-1972.
• Toegang 1096 Rooms-Katholieke H. Hart Parochie te Maarssen, 1644-1976, inv.nr. 153
  Stukken betreffende de rechtspositie en de statutenwijziging van de Maria Dommer Stichting, 1960, 1962, 1964, 1972 en z.j.
• Toegang 1074 Gereformeerde kerk te De Bilt, 1888-1991, inv.nr. 222
  Agenda's. Notulen. Correspondentie. Financieel verslag en overzicht, 1972.
• Toegang 1098 Rooms-Katholieke Parochie Heilig Hart van Jezus te Vinkeveen, 1704-1979, inv.nr. 194
  Inventaris van kunstvoorwerpen van de parochie, opgemaakt door de Diocesane Commissie Kerkelijk Kunstbezit van het aartsbisdom Utrecht, met 25 foto's, 1972.

In onze depots bevinden zich kilometers aan archiefstukken van gemeentes, particulieren, kerken, kranten, etc. Veel van deze stukken zijn tot nu toe nauwelijks nader bestudeerd. Veel van onze vaste bezoekers, vrijwilligers en ook wij - de medewerkers van het archief - pakken uiteraard regelmatig een archiefstuk of een interessant onderwerp op om nader te onderzoeken.

Sta jij te trappelen om in het nieuwe jaar met een archiefonderzoek te starten, en ben je nog op zoek naar een interessant onderwerp? Onze studiezaalmedewerkster Dorien heeft een aantal onderwerpen op een rijtje gezet. Misschien zit er iets voor je tussen?  

• Onder Nigtevecht was in 1754 een hofstede aangekocht door Floris Bontekoning. Hij herdoopte het in ‘buitenplaats Koningslust’. De buitenplaats ging enkele malen in andere handen over en werd kort na 1811 afgebroken. Het archief van de buitenplaats vind je bij ons en bevat 5 prachtige, goed leesbare charters (verkoopaktes) die de nieuwsgierigheid opwekken. Ga jij aan de slag met de geschiedenis en archiefstukken van deze buitenplaats?

• Over vechtpartijen, dieven en moordenaars vindt je meer in de archieven dan over brave boeren en burgers. Bijvoorbeeld een stuk uit het Oud-rechterlijk archief gerecht Mijdrecht (inventarisnr. 1521, pagina’s 13-14): In de nacht van 5 op 6 november 1788 werd er gedobbeld ‘ten huize en herberg van Leendert Jongeneel castelein’. De laatste raakte slaags met Dirk Bosdam, omdat Dirk ‘onvoldoende penningen’ bij zich had. De kwestie kwam voor bij rechter, baljuw en dijkgraaf Josua Ottens. Ben jij gek op misdaadseries? Duik dan in deze archieven en ga aan de slag met deze interessante verhalen!

• Onlangs hebben we een deel van het archief in schenking mogen ontvangen van de Parochiale Caritasinstelling Maarssen. Een door de bisschop benoemde onafhankelijke groep die probeert mensen in nood te helpen. Dit archief is voor nu nog opgeslagen in ons quarantainedepot (waar schenkingen gemiddeld 3 maanden liggen), maar dit archief is zoals we dat noemen, nog niet ‘ontsloten’. Dat wil zeggen dat alle dozen met stukken nog moeten worden uitgezocht, geïnventariseerd, beschreven. Een zeer interessante én grote klus.

• Ook meer recente geschiedenis is het bestuderen waard. Bijvoorbeeld de Nieuwstraat-kwestie die speelde in de jaren ’70 in De Bilt. Hoe ontstond het plan om – deels monumentale – panden af te breken? Het ging in totaal om 160 woningen en 20 bedrijven. Hoe is dit afgelopen (er zijn panden verdwenen uit het dorpsbeeld)? Het zou ook interessant zijn om afbeeldingen van vóór en na de sloop naast elkaar te leggen.

• Een prachtig initiatief leeft momenteel: het realiseren van een fietssnelweg genaamd ‘Dom-tot-Dam’. De stad Utrecht tekent binnenkort een intentieverklaring met het Rijk en de regio om dit te bereiken. Uiteraard is dit niet zomaar gerealiseerd en zijn er wat hobbels te nemen voordat je langs het Amsterdam-Rijnkanaal kunt fietsen over een route van zo’n 40 kilometer. Maar interessant om te ontdekken: in hoeverre volgt deze route een historisch traject? Mooi om dit in kaart te brengen en te verbeelden.

Wil je onderzoek doen naar een van deze onderwerpen, of heb je in onze inventaris zelf een interessant stuk gevonden dat je wilt uitdiepen? Dan ben je van harte welkom op onze studiezaal. Voor meer informatie kun je mailen naar Dit e-mailadres wordt beveiligd tegen spambots. JavaScript dient ingeschakeld te zijn om het te bekijken. of maak een afspraak via ons afsprakenformulier.

Op woensdag 30 november vond de presentatie van het boek ‘Soldaten in de Vechtstreek 1672-1673’ plaats. Tijdens een besloten bijeenkomst nam Cees Uden, wethouder Cultuur van de gemeente De Ronde Venen, officieel het eerste exemplaar in ontvangst.  Wouter van Dijk , historicus en onze senior collectiebeheerder, beschrijft de gebeurtenissen tijdens het Rampjaar in de Vechtstreek. Het boek is uitgegeven bij de gelijknamige tentoonstelling over het Rampjaar die nog tot eind maart 2023 bij ons te zien is.

Aan de hand van vele zeventiende-eeuwse archiefdocumenten beschrijft Van Dijk in het boek de gebeurtenissen in het Rampjaar in het noordelijk deel van de waterlinie. Van Weesp tot Maarssen en van Mijdrecht tot De Bilt. Het blijkt dat er ook na honderden jaren nog vele verborgen verhalen over het Rampjaar in de archieven liggen te wachten om verteld te worden. In dit boek wordt een aantal van die verhalen voor het eerst verteld.

Over het Rampjaar is veel geschreven. Ook tijdens dit jubileum 2022-2023, waarbij we 350 jaar Rampjaar herdenken, zijn weer veel publicaties over de gebeurtenissen van toen verschenen. Wat voegt dit boek daaraan toe? Dit boek toont een ander perspectief, door terug te gaan naar de bronnen die de basis vormen van onze kennis over het Rampjaar. Dat is ook het uitgangspunt van de gelijknamige tentoonstelling over het Rampjaar in het RHCVV.

Het boek is verschenen bij Uitgeverij Waanders, telt 96 pagina’s en kost €13,50. Het is verkrijgbaar bij het RHCVV, de lokale boekhandel, via www.waanders.nl en www.bol.com.