De Bilt

De Bilt is een fusiegemeente die in 2001 is ontstaan na samenvoeging van de gemeenten Maartensdijk en De Bilt. Het gebied dankt zijn bestaan aan de grootschalige ontginningen van het waterrijke veen- en moerasgebied, die in de 12e eeuw zijn begonnen.

Tot ca. 1585 werd de geschiedenis van De Bilt gedomineerd door twee Benedictijner kloosters: de Laurensabdij op Oostbroek en het Vrouwenklooster ter plaatse van het huidige KNMI. Het dorp De Bilt is rond 1300 ontstaan op het kruispunt van een oude ontginningsdijk en de nieuwe Steenstraat. De straat maakte deel uit van een handelsroute naar het oosten en het noorden van het land. Pas halverwege de 19e eeuw zien we dat de bebouwing zich ook buiten de Dorpsstraat vanouds Steenstraat verspreidt.

Omstreeks 1900 vestigden zich in de nabijheid van het station welgestelde forensen in ruim opgezette villawijken. In 1917 kreeg de groeiende gemeenschap een eigen naam: Bilthoven.

Na de Tweede Wereldoorlog veranderde het plattelandsdorp voorgoed door de aanleg van nieuwe wijken als Brandenburg-West, De Leijen en Centrum II.

Het oude Maartensdijk, genaamd Oostveen, stond onder beheer van het Domkapittel. Maartensdijk was een verzameling buurtschappen verspreid over het grondgebied. De bebouwing beperkte zich langs de dijken en hoofdwegen.

In 1957 werden Achttienhoven en Westbroek aan Maartensdijk toegevoegd. Net als het merendeel van de andere buurtschappen kenmerkten zij zich door hun landelijke karakter, slagenlandschap en lintbebouwing. Bestuurlijk waren Westbroek en Achttienhoven al langer aan elkaar verbonden. Vanaf 1853 hadden zij een gezamenlijke burgemeester. In 1952 werden zij ook daadwerkelijk samengevoegd tot één gemeente.

In tegenstelling tot De Bilt is het agrarische karakter van Maartensdijk grotendeels bewaard gebleven. De nieuwbouw beperkt zich tot enkele wijken in Maartensdijk, Westbroek en Groenekan. Er is nog steeds sprake van afzonderlijke woonkernen.

In de 19e eeuw was het Maartensdijkse grondgebied van groot strategisch belang voor de verdediging van Holland. Maar liefst zes forten kwamen op korte afstand van elkaar te liggen voor de Nieuwe Hollandse Waterlinie: fort De Bilt, fort Voordorp, fort Blauwkapel, fort Ruigenhoek, fort De Gagel en fort De Klop.

Na de Tweede Wereldoorlog hebben Maartensdijk en De Bilt grote delen van hun grondgebied aan Utrecht moeten afstaan. De Uithof, Rijnsweerd, Blauwkapel, Tuindorp en Overvecht waren vroeger Bilts of Maartensdijks grondgebied. Van de zes bovengenoemde forten liggen alleen fort Voordorp en fort Ruigenhoek nog op Maartensdijks grondgebied.

• Gerecht Oostbroek en De Bilt c.s., t/m 1811 
(c.s.: gedeelte gerecht Colenberg en gerecht Over de Vecht)
• Gemeente Achttienhoven, 1811, 1813-1953, 
1812 tot najaar 1813: gemeente Westbroek
 (per 1-1-1954: gemeente Westbroek 
-Gerecht Achttienhoven, t/m 1811
• Gemeente Maartensdijk, 1811-2000 per 1-1-2001: gemeente De Bilt
- Gerecht Oostveen, t/m 1811
• Gemeente Westbroek, 1812-1957 (t/m juni) 
per 1-7-1957: gemeente Maartensdijk (noordelijk gedeelte ) en gemeente Maarssen (zuidelijk gedeelte) 
- Gerecht Westbroek, t/m 1811