Weesp getekend door Johann Goll van Franckenstein
De Buitensingel te Weesp, 1763
Bij weinigen zal de naam Johann Goll van Franckenstein (1722-1785) een belletje doen rinkelen. Deze achttiende-eeuwse Duitser had zijn geld verdiend als bankier en bewoonde de buitenplaats Velserbeek in Velsen. In de jaren 1740 was hij vanuit Frankfurt am Main naar Amsterdam gekomen waar hij trouwde met de Dordtse suikerraffineerdersdochter Maria Wilkens (1720-1777).[1]
Zoals zovele achttiende-eeuwse welgestelden had Goll van Franckenstein een grote interesse voor kunst, cultuur en natuur. Tijdens reizen naar Duitsland maakte hij kennis met de nieuwste ontwikkelingen in de tuinarchitectuur die daar vanuit Engeland al snel voet aan de grond hadden gekregen. Hij gaf vervolgens de eerste aanzet de tuinen van Velserbeek naar deze nieuwe stijl vorm te geven. Tevens kweekte Goll groente, fruit en exotische gewassen op Velserbeek.
Wintergezicht bij Weesp, aan de trekvaart naar Amsterdam, 1763
Met het verzamelen van kunst begon Goll van Franckenstein waarschijnlijk al vanaf het moment dat hij in Amsterdam aankwam. Tekeningen waren favoriet, en dan voornamelijk landschappen. Naast een verwoed verzamelaar was Goll echter zelf ook een verdienstelijk tekenaar. Van zijn hand en die van zijn zoon, het onderscheid is niet goed te maken, zijn zo’n 70 tekeningen bekend. Hij tekende voornamelijk het landschap dat hij om zich heen zag op de plaatsen waar hij zoal verbleef. Daarom zijn veel tekeningen bekend van de omgeving Velsen en Amsterdam, waar hij afwisselend woonde, de Gooi- en Vechtstreek, waar hij veel vrije tijd doorbracht, en van plaatsen waar hij heenging om zaken te doen zoals Dordrecht, Rozendaal en plaatsen in Duitsland. Zodoende zijn er ook enkele tekeningen van Goll bekend die hij maakte in de omgeving van Weesp en Weesperkarspel.
Juli: hooien bij Weesp
Op een van deze tekeningen zien we een wintergezicht in de buurt van Weesp, bij de trekvaart naar Amsterdam in 1763. De vaart is dichtgevroren en mensen schaatsen en sleeën over het ijs. Een andere tekening toont de ‘buitensingel’ in hetzelfde jaar. Op de tekening is de buitenste gracht van Weesp te zien aan de noordzijde van de stad, gezien in noordelijke of westelijke richting. De exacte locatie blijft echter gissen. De bomenrijen die de singel omzoomden waren in die tijd een bekend gezicht bij vestingsteden. Als laatste een fraaie weergave van het hooien op de velden buiten de stad in de julimaand. Op de achtergrond steekt de toren van waarschijnlijk de Laurentiuskerk boven het geboomte uit. Aan Goll van Franckensteins vaardige hand hebben we een paar mooie afbeeldingen van Weesp en omgeving te danken.
[1] Informatie in deze blog is ontleend aan J.J.H. Polak en J. Peeters, Is getekend, J. Goll van Franckenstein. Tekeningen van een 18de-eeuwse heer, Museum Beeckestijn 1997.
