Een oranje furie in Weesp

Gerard Vader (Bron: BWSA, IISG)

Enige tijd geleden schreven we hier over de hoogoplopende emoties tussen Patriotten en aanhangers van het Huis van Oranje, waarbij een Oranjeklant danig in het nauw werd gedreven. Meer dan honderd jaar later was er opnieuw sprake van een grote rel in Weesp, maar ditmaal waren Oranjegezinden de aanstichters van het onheil. Voorman van de Weesper socialisten Gerard Vader was degene die het moest ontgelden. Op 3 augustus 1900 had Vader zich de woede van oranjegezinde Weespers op de hals gehaald door te weigeren de vlag uit te hangen. Weesp vlagde die dag massaal omdat Wilhelmina Weesp op doorreis naar Amsterdam met een bezoekje vereerde.

Honderden mensen belaagden die dag de winkel van Vader met stenen en allerhande projectielen tot er geen ruit meer heel was. Men probeerde de deur in te beuken om Vader te pakken te krijgen onder de leuze “Vader die moet zakjes plakken”, daarmee verwijzend naar het geestdodende gevangeniswerk van die tijd. De zes dienstkloppers die Weesp rijk was konden de dol geworden meute niet aan en de burgemeester was genoodzaakt om de hulp van politieagenten uit de wijde omtrek in te schakelen. Een cordon van maar liefst veertig agenten kon uiteindelijk voorkomen dat zich in de straten van Weesp een lynchpartij zou afspelen. De zaak kreeg zelfs landelijke bekendheid toen partijbons Troelstra zich in een open brief aan de minister van Binnenlandse Zaken beklaagde over de gang van zaken. Dankzij aandringen op politiebescherming kon op Koninginnedag, 31 augustus destijds, een tweede drama voorkomen worden. De kleine sociaaldemocratische beweging in Weesp zou in de jaren daarna nog flink aan de weg moeten timmeren voordat ze überhaupt een rol van betekenis zou kunnen gaan spelen in de plaatselijke politiek. De beloning kwam in 1906 toen Vader als eerste socialist zitting nam in de gemeenteraad van Weesp.[1]

[1] Meer informatie over Vader en deze kwestie in: M. van Melle en R. van Veelen, ‘De onverschrokken werker voor het socialisme in Weesp. Gerard Albert Vader (1865-1940) in: Bulletin Nederlandse Arbeidersbeweging, nr. 12, april 1987 p. 2-44, aldaar 7-8. Zie ook het lemma over Vader in het Biografisch Woordenboek van het Socialisme en de Arbeidersbeweging in Nederland, te raadplegen via http://hdl.handle.net/10622/FC276EF4-ECC8-4234-9027-B076B47903FB (externe link)