De Weesper Somme rural van Jan Bottelgier
In de late middeleeuwen kwam er een beweging op gang om het heersende gewoonterecht op te gaan schrijven. Het eerste vond dit plaats in de steden om zich te wapenen tegen de almacht van de landsheer. Wanneer iets geschreven stond won het als vanzelf aan waarde en geloofwaardigheid.
De eerste die het initiatief nam het gewoonterecht op schrift te stellen was de Duitse ridder Eike van Repgow in de dertiende eeuw, met de beschrijving van het Saksische gewoonterecht in de zogenaamde Sachsenspiegel ofwel Saksenspiegel. Aan het einde van de veertiende eeuw deed Jean (of Jehan) Boutillier hetzelfde voor het recht in het toenmalige graafschap Vlaanderen, wat niet veel verschilde van de praktijk in wat nu Nederland is. Het boek won echter vooral aan invloed in Holland en Zeeland met de eenwording van de Nederlanden onder de hertogen van Bourgondië, die in deze gebieden in de jaren dertig van de vijftiende eeuw plaatsvond.
De rechtsgeleerde Boutillier was destijds plaatsvervanger van de baljuw van Doornik. Zijn boek werd in 1483 in Delft gedrukt als de Somme rural waarbij ‘rural’ in de titel duidelijk maakte dat het bedoeld was voor leken, niet-gestudeerden. Het raakte in zwang als hét rechtsboek waar stedelijke magistraten tot in de zeventiende eeuw op terugvielen bij de rechtsspraak. Hierbij werd niet geschroomd om kwistig wijzigingen en aantekeningen in het boek aan te brengen. De naam van Jean Boutillier werd in het Nederlandse taalgebied verbasterd waardoor het rechtsboek bekend kwam te staan onder de naam Somme rural,of rurael, van Jan Bottelgier.
Ook Weesp had een eigen exemplaar van de Somme rural waarvan veelvuldig en lange tijd gebruik werd gemaakt te zien aan de enorme hoeveelheid aantekeningen, wijzigingen en doorhalingen in latere handschriften die in het boek te vinden zijn. Met zijn druk uit 1483 is dit het oudste gedrukte boek uit het oude stedelijke archief van Weesp en in de collectie van het RHC Vecht en Venen.[1]
[1] GAW028-021 Stad Weesp, 1355-1795 (1890) inv.nr. 241.
