Wie aan de Februaristaking denkt, zal in eerste instantie denken aan de stakingsactiviteiten in Amsterdam en de Zaanstreek. Niet alleen kwamen daar de meeste mensen op de been, ook zijn er van die twee plaatsen enkele foto’s opgedoken, die tijdens de staking zijn gemaakt; een zeldzaamheid. Toch werd ook in plaatsen als Haarlem, Hilversum, Muiden en Utrecht gestaakt. En ook in Weesp legden fabrieksarbeiders op 25 februari 1941 het werk stil als protest tegen de jodenvervolging. Op maandag 25 februari a.s., 78 jaar na dato, zal in de synagoge de Februaristaking in Weesp voor het eerst officieel worden herdacht.
Jodenvervolging
Op 22 en 23 februari 1941 vonden de eerste razzia’s plaats in Amsterdam. Daarbij werden meer dan 400 joodse mannen opgepakt en gedeporteerd. Gevluchte joden uit Amsterdam brachten de Weespers op de hoogte van de verschrikkingen in de hoofdstad. Begin 1941 waren de Weesper joden geregistreerd en genoteerd op een lijst, die nog altijd bewaard wordt bij het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie. Op basis van die lijst weten we dat de joodse gemeenschap bestond uit 68 mensen: 32 vrouwen en 36 mannen. Die lijst is overigens een momentopname, omdat joden die kort vóór januari 1941 uit Weesp vertrokken, er niet op staan.
 |
| Het kantoor van de firma C.J. van Houten & Zn in Weesp (foto: RHC Vecht en Venen gawfoto00026) |
Staking
Op 25 februari legden arbeiders en ambtenaren in Amsterdam het werk neer als protest tegen de jodenvervolging. Rond 10 uur 's morgens keerden de eerste forensen, stakende werknemers, vanuit Amsterdam terug naar Weesp. Een half uur later verlieten de arbeiders van N.V. Geesink en Zn., een fabriek voor brandweer- en reinigingsmateriaal, het bedrijf. Ongeveer 100 medewerkers gingen in groepjes de straat op. Als snel werd ook bij de cacaofabriek van Van Houten het werk neergelegd; hier ging het om ongeveer 700 arbeiders. En ook bij de N.V. Hollandse Gummifabriek, de N.V. Magneet Rijwiel Fabriek, N.V. Philips van Houten en N.V. Tricotfabriek Wetri werd gestaakt. Later voegden medwerkers van de Gebr. Hamstra, de N.V. Maltostas Mij., Drukkerij Grafia en Steendrukkerij Kunst en Arbeid zich bij de stakers. Hoewel de bedrijven zich officieel niet achter de stakers schaarden, is bekend dat Van Houten de stakende werknemers gewoon doorbetaalde, uiteraard geheel tegen de wens van de Duitse bezetter in.
Represailles
De Duitsers reageerden furieus op de stakingen. Op 26 februari nam generaal Friedrich Christiansen het gezag in de provincie Noord-Holland over. Op zijn bevel moest er bij onlusten en samenscholingen met scherp in de menigte worden geschoten. De meeste stakers gingen daarop weer aan het werk. In de navolgende weken werden in Noord-Holland honderden stakers en leden van de communistische partij CPN, vanwege hun betrokkenheid bij de opstand, alsnog gearresteerd. Sommigen kwamen voor het vuurpeloton, anderen kregen langdurige gevangenisstraffen opgelegd.
Ook stelden de Duitsers een avondklok in. Bewoners moesten 's avonds vanaf half acht binnen blijven. Twee dagen later werd de avondklok verschoven naar half negen en op 4 maart 1941 naar negen uur. Bij Duitsers controles werden in de weken erna 23 Weespers opgepakt die zich niet aan de avondklok hielden. Zij moesten een nacht in de cel doorbrengen.
Weinig effect
Hoewel moedig en lovenswaardig, heeft de staking in Weesp niet mogen baten. In maart 1942 kregen de Weesper joden alsnog het bevel om uiterlijk op woensdag 29 april de stad te verlaten. In afwachting van hun transport naar Westerbork moesten zij zich in Amsterdam vestigen. Op 29 april ging het merendeel van de Weesper joden, alleen voorzien van handbagage, te voet naar het station. Van de 68 joden, die begin 1941 in Weesp waren geteld, zouden er in de oorlog met zekerheid 58 omkomen. Twee mensen keerden terug, twee waren vanwege een gemengd huwelijk (met een niet-joodse partner) niet gedeporteerd en vijf joodse inwoners van Weesp waren succesvol ondergedoken of gevlucht. Van één persoon is het lot onbekend. Op meerdere plaatsen in Weesp, onder meer bij de synagoge, herinneren zogenaamde Stolpersteine ('struikelstenen') aan de weggevoerde joodse inwoners van de stad. Ook een plaquette aan de zijkant van de synagoge is een tastbare herinnering aan deze zwarte bladzijde uit de geschiedenis.
 |
| Stolpersteine bij de synagoge, ter nagedachtenis aan de vermoorde joodse Weespers. (foto: S. Wegereef) |
Herdenking in Weesp
De Februaristaking wordt gezien als het enige massale en georganiseerde protest in Europa tegen de jodendeportaties. Op verschillende plaatsen in Nederland, waaronder bij de Dokwerker in Amsterdam, wordt de Februaristaking jaarlijks uitgebreid herdacht. Dit jaar wordt de staking voor het eerst ook officieel in Weesp herdacht. De herdenking vindt plaast op maandag 25 februari in de synagoge aan de Nieuwstraat, aanvang 17.00 uur, inloop vanaf 16.45 uur. Iedereen is welkom.
Meer informatie: https://februaristaking.nl/wordpress/eerste-herdenking-in-weesp/
 |
| De synagoge aan de Nieuwstraat in Weesp (foto: S. Wegereef) |
