Vechtbrug

Recent hebben wij een onderzoeksvraag ontvangen van iemand die informatie zocht over een voorouder die brugwachter is geweest van de Vechtbrug in Maarssen. Er blijkt veel interessante informatie te zijn over deze brug. Studiezaalmedewerker Iren dook voor deze blog dieper in het verhaal.

Er is al eeuwenlang een brugovergang over de Vecht in Maarssen tussen de Kaatsbaan en Breedstraat. In 1823 is de enkele brug vervangen door een dubbele klapbrug, ook wel wipbrug genoemd, met daarnaast een woning voor de brugwachter en zijn familie.

Afbeelding 1: Tekening dubbele ophaalbrug behoort bij schrijven 11 september 1894.

Vanaf 1878 was de brug in handen van Johannes de Groen en na zijn overlijden werd zijn weduwe Francina Heins de eigenaar.

In 1892 werd het Merwedekanaal geopend en veel van het (vracht)verkeer dat eerst gebruik maakte van de Vecht verplaatste zich naar het kanaal. Hierdoor waren er bijna geen inkomsten meer voor de brugwachter en de gemeente omdat er geen doorvaartrechten of andere gelden geïnd konden worden.


De brug werd slecht onderhouden en door het gebrek aan inkomsten was er ook geen geld meer voor het broodnodige herstel.


In 1894 besluiten de gemeenten Maarssen en Maarsseveen dat het zo niet langer kan, omdat de veiligheid van de brug in het geding komt. Omdat de brug nog wel een belangrijke functie heeft als verbinding tussen Maarssen en Maarsseveen kan deze niet zomaar gesloopt worden. De gemeenten besluiten de brug te kopen van de eigenaren door middel van onteigening. Bij onteigening wordt de overheid, in dit geval de gemeenten Maarssen en Maarseveen, de eigenaar van de grond inclusief een eventuele woning of gebouw. Ze laten een onderzoek doen naar de brug en hoeveel het herstel zou kosten. In 1897 wordt de brug onteigend, overgenomen door de gemeente en gerepareerd.

De kosten voor de overname van de brug en het repareren daarvan zijn veel hoger dan verwacht, en zelfs zo hoog dat het tientallen jaren impact gaat hebben op de begroting van beide gemeenten. Het was eigenlijk de bedoeling dat de inwoners van Maarssen en Maarsseveen kosteloos gebruik konden blijven maken van de brug, maar de gemeente kanniet anders en gaat ook geld vragen voor het gebruik van overgang van de brug; de overgangsrechten.

Afbeelding 2: Afschrift van besluit tot onteigening van de Vechtbrug, 2 juli 1897.	Afbeelding 3: Nota op een besluit tot heffing van overgangsrechten van de Vechtbrug, 14 april 1898.

De raad van Maarsseveen vindt dit wel een heel grote last voor de inwoners en gebruikers van de brug. Ze gaan ermee akkoord in 1898, maar alleen als er een abonnement wordt ingevoerd waarmee de inwoners tegen een zeer laag tarief gebruik kunnen maken van de brug. Op deze manier worden ze niet al te veel belast met deze regeling. Veel inwoners hebben namelijk geen andere keus omdat ze bijna dagelijks de brug over moeten. 
Als de brug hersteld is wordt besloten de brug en bijbehorende woning te verpachten. Dit doen ze eerst voor korte periode van 8 weken, dan 20 weken en uiteindelijk per jaar. De pachter is de brugwachter en verantwoordelijk voor veel verschillende taken.

Taken van de brugwachter

Naast het ophalen en neerlaten van de brug van tenminste 7 uur ’s ochtends tot 8 uur ’s avonds, moet de brugwachter ook toezicht houden aan weerszijden van de brug en voorkomen dat er mensen op de brug klimmen. Hij is verantwoordelijk voor de lantaarns, seinen, het onderhoud van de brug, strooien met zand als het glad is en natuurlijk het innen van de bruggelden. (zie afbeelding 4)

Als brugwachter mag hij met zijn familie wonen in de brugwachterswoning. Ook hier zitten wel een aantal eisen aan. Zo mag de bewoner geen ander bedrijf hebben vanuit de woning en mogen er geen kleren of andere goederen bij of aan de brug gehangen worden.

Hij krijgt een hele lijst met voorwerpen te leen van de gemeente om het werk goed te kunnen uitvoeren zoals een seinvlag, een Nederlandse vlag met stok, items om mensen te redden, ladders, een gieter, lantaarns, een petroleumkan en wc’s voor de woning.

Eén van de brugwachters was Wilhelmus van 't Veld. Hij werd in augustus 1898 brugwachter en is dat geweest tot 31 december 1903. Dit weten we door verpachting overeenkomsten en bevolkingsregisters waarin hij genoemd wordt als brugwachter. Naar aanleiding van een vraag over deze Wilhelmus is dit onderzoek over de brug uitgevoerd.

Afbeelding 4: De werkzaamheden en verwachtingen van de brugwachter.	Afbeelding 5: De aanstelling van Wilhelmus van 't Veld tot tijdelijke brugwachter, 14 augugstus 1898, met aantekeningen voor de aanstelling voor 1899.

De brug en bijbehorende brugwachterswoning zijn in 1936 opnieuw vervangen. Een van de latere brugwachters, Evert Stok, kwam in mei 1945 om het leven door een ongeval toen een Engelse militair tegen de brug op reed. In 2007 is de brug naar Evert Stok vernoemd. Desondanks wordt de ‘Evert Stokburg’ in de volksmond onder meer de Kaatsbaanbrug genoemd.

Afbeelding 6: Pagina uit het Bevolkingsregister van Maarssen 1900-1923, wijk A 161.	Afbeelding 7: Foto van de Herengracht, met zicht op de Vechtbrug/Kaatsbaanbrug/Evert Stokbrug, JosPé, 1950.

Het brugwachtershuisje staat inmiddels al even leeg, en stond op de nominatie om op korte termijn verkocht te worden. Op dit moment wordt dit heroverwogen door de gemeente omdat bleek dat dit nog niet zo eenvoudig is. Zo staat het huisje op grond van drie verschillende eigenaren (Waternet, de gemeente en een particuliere eigenaar) en zitten er een paar essentiële onderdelen van de brug in en onder het huisje. Om langdurige leegstand te voorkomen heeft Livable, een organisatie die leegstand beheert de opdracht gekregen om een tijdelijke invulling te zoeken. Zij hebben de Cultuurmakelaar van gemeente Stichtse Vecht, Marcel Blekendaal, gevraagd om het een mooie culturele bestemming te geven. Marcel heeft hierbij de vrije hand gekregen van de wethouder cultuur. Hij gaat in samenwerking met een aantal partijen (oa. Momenz, stichting Vechtsnoer, VVV Gooi en Vecht en RTV Stichtse Vecht) het Brugwachtershuisje de komende tijd inzetten als een huiskamertheatertje, VVV en ontmoetingsplek. Het plan is om deze invulling zo succesvol te maken dat het in plaats van ‘tijdelijk’ een langdurige invulling wordt.

Nieuwsgierig naar wat er gebeurt? Volg de ontwikkelingen via Instagram of Facebook @brugwachtershuisjemaarssen.

 

Afbeelding 8: Foto van de Vechtbrug/Kaatsbaanbrug/Evert Stokbrug, gezien vanaf de Breedstraat, Jospé, 1975.	Afbeelding 9: Foto van het huidige interieur van de burgwachterswoning, foto M. Blekendaal.