De keizer op bezoek in Stichtse Vecht. Je zou het waarschijnlijk niet verwachten maar dit is precies wat er in het najaar van 1811 gebeurde.
Eén jaar nadat Nederland ingelijfd was in het Eerste Franse Keizerrijk besloot 'sa majesté impériale' Napoleon dat het tijd was voor een rondreis door zijn rijk. Nederland stond uiteraard ook op de agenda. Het kleine land dat hem toch wel hoofdbrekens had bezorgd. Zijn eerste pogingen om Nederland in te lijven hadden niet het gewenste resultaat gehad daar zijn broer, koning Lodewijk Napoleon, de zelfstandigheid van het Koninkrijk Nederland ten opzichte van Frankrijk in stand hield en daarmee Napoleons plannen voor een verenigd imperium dwarsboomde. In 1810 werd dit probleem door Napoleon opgelost met de afzetting van zijn broer. Een bezoek aan Nederland bleef vervolgens nog een jaar lang uit. Maar uiteindelijk was hij dan toch hier, de keizer van Frankrijk. Van 23 september tot en met 30 oktober 1811 bezocht hij in Nederland diverse steden waaronder Amsterdam en Utrecht. In enkele verslagen is goed bijgehouden wat hij daar per dag heeft gedaan inclusief een tijdsindicatie.[1] Vergeten worden hierbij de talloze kleine plaatsen waar hij doorheen trok. Zo nam hij tijdens zijn tocht van Utrecht naar Amsterdam de route langs de rivier de Vecht. De verscheidene dorpen die hij hierbij tegenkwam hadden kosten noch moeite gespaard om hun keizer groots te ontvangen. Deze activiteiten die door de gemeenten werden georganiseerd en de uitgaven die daarbij hoorden werden uiteraard goed bijgehouden voor de financiële administratie.
In ons depot bevindt zich een dergelijke rekening van de gemeente Maarssen waarin de kosten worden opgesomd die gedaan werden in het kader van de verwelkoming van de keizer.[2] Zo was er een heuse ‘arc de triomph’ gebouwd en was er tevens gedacht aan het gevolg van de keizer voor wie slaapplekken in gereedheid waren gebracht. De inwoners van Maarssen waren hierbij ook niet vergeten. Voor hen was er voor twintig gulden aan bier ingekocht. Dit zou grofweg neerkomen op een huidig bedrag van zo’n 150 euro al is het gezien de wisselende prijzen moeilijk in te schatten hoeveel bier men toen voor die prijs kon krijgen. Het was hoogstwaarschijnlijk wel genoeg voor alle bewoners om ervan te kunnen genieten. Wellicht hadden ze het ook wel nodig om hun ontevredenheid over de inlijving van Nederland in het Franse Keizerrijk weg te drinken.[3] Gedurende de dag waren er zelfs enkele glazen gesneuveld, maar of dit kwam door ongeregeldheden, dronkenschap of onhandigheid zullen we aan de verbeelding moeten overlaten. De totale kosten voor de ontvangst van Napoleon kwamen neer op zo’n 1450 francs oftewel ruim 730 gulden.
Lijst van uitgaven voor de ontvangst van Napoleon in Maarssen, 1811
Een ander dorp dat zich op de komst van de keizer had voorbereid was Loenersloot. In twee briefjes, waarvan één met sierlijk handschrift, wordt omschreven hoe de ‘conseil municipal’ van Loenersloot heeft besloten dat er een bedrag van 735 francs vrij moest worden gemaakt voor de ontvangst.[4] Van dit geld moest er niet alleen een triomfboog worden gemaakt, maar ook stond er een heus diner gepland voor zowel de ‘autorites administratives’ als de bewoners van Loenersloot wat bovendien gevolgd diende te worden door een bal. De ‘maire’ reageerde hierop in een persoonlijk briefje waarin hij bekrachtigde dat het genoemde bedrag van 735 francs noodzakelijk was. Het is zeer onwaarschijnlijk dat Napoleon deel heeft genomen aan het diner laat staan aan het bal. In een verslag van zijn reis is immers terug te lezen dat hij op 9 oktober om 9 uur ’s ochtends Utrecht verliet om nog op dezelfde dag om 3 uur in de middag zijn intrede te doen in Amsterdam.[5] De keizerlijke stoet heeft waarschijnlijk dan ook niet lang stilgestaan in de afzonderlijke dorpen waar zij doorheen trok.
Het is haast opmerkelijk hoe deze toch wel bijzondere reis van Napoleon door Nederland haast vergeten lijkt te zijn. Napoleon wordt nu vooral geassocieerd met de Franse Revolutie, de Terreur en het Franse Keizerrijk. Dat hij ook in Nederland is geweest, daarvan getuigen enkele documenten die in archieven terug te vinden zijn. Hoewel er in het RHC Vecht en Venen slechts drie documenten op zijn gedoken die op deze gebeurtenis betrekking hebben, zullen er ongetwijfeld nog meer zijn. We nodigen geïnteresseerden dan ook van harte uit om dit nader uit te komen zoeken!
[1] Albert Schuermans, Itinéraire général de Napoléon Ier (Parijs 1911).
[2] Toegang 1028, Gerecht Maarssen 1614-1813 (1818), inv.nr. 63.
[3] HD-00-00.990, Gijsberti Hodenpijl, Napoleon in Nederland (Haarlem 1904) 73-75.
[4] Toegang 1027, Gerecht Loenersloot, Oukoop en Ter Aa 1663-1811 (1813), inv.nr. 10.
[5] Hodenpijl, Napoleon in Nederland, 72; Schuermans, Itinéraire général de Napoléon Ier, 347.
